Alle dagen van het jaar

On 8 september 20228 september 2022 door johannalimeinInformatie

8 september 2022

“Alle dagen van het jaar zijn schrijfdagen,
al ben ik niet alle dagen van het jaar ook daadwerkelijk aan het schrijven”

Ik krijg e-mails van “Days of the Year” toegestuurd, omdat ik dat eens heb ontdekt en ik daar ideeën vandaan kan halen voor mijn blogs. De laatste dagen is het echter nogal druk op het gebied van boeken en lezen. Als ik van iedere dag een blog moet maken, kan ik alle dagen van het jaar met bloggen bezig zijn. Dat gaat niet, want alle dagen van het jaar heb ik al andere dingen te doen, zoals een nieuwe wereldbouw, een vervolg op mijn magiesysteem en nieuwe personages, conflicten en plots bedenken voor mijn volgende serie boeken, schrijven en tekenen. Ik moet dus een keuzen maken uit de onderwerpen die Dagen van het Jaar mij laat zien.

6 september Lees een boek dag
6 september Vecht tegen uitstelgedrag dag
7 september Koop een boek dag
8 september Internationale geletterdheid dag
8 september Star Trek dag

Vandaag is het 8 september, dus dan ga ik maar voor de onderste twee.

De internationale dag van de geletterdheid

Het staat ook wel bekend als… Wereld Alfabetiseringsdag.

In een tijdperk van verlichting, technologie en modern leven is het verbazingwekkend dat naar schatting bijna 800 miljoen volwassenen wereldwijd zelfs de meest elementaire leesvaardigheid missen. In Nederland is het aantal mensen dat niet kan lezen ook een probleem dat nog steeds niet is opgelost. Ik vind dat echt heel slecht, omdat het vermogen van mensen om te lezen en te schrijven rechtstreeks is verbonden met verminderde armoede, een verbeterde sociaaleconomische status en het balanceren van gender en gelijkheid op een duurzaam niveau. Daarom zijn veel landen en regeringen over de hele wereld van mening dat de toename van de alfabetiseringsgraad bij kinderen een directe impact zal hebben op het toekomstige welzijn van hen en hun gezinnen. Zelfs zoiets eenvoudigs als het kunnen lezen van een straatnaambord, het invullen van formulieren, het lezen van het nieuws of het leren van informatie van internet is onmogelijk zonder het vermogen om te lezen. En dit beperkt het vermogen van mensen om te slagen in het leven en obstakels te overwinnen.

Als leerkracht van voornamelijk groep 3 heb ik mijn steentje bijgedragen om kinderen te leren lezen. Ik weet dat er honderden kinderen daarmee door mij geholpen zijn en heb van dichtbij mogen zien hoe blij men wordt van leren lezen. Er gaat een hele nieuwe wereld open wanneer een kind leert lezen. Helaas heb ik ook gezien dat goed leren lezen niet voor iedereen even vanzelfsprekend is en dat er grote verschillen zijn tussen individuele personen. Dat sommigen zelfs als volwassenen nog niet hebben leren lezen is nog steeds een groot probleem in onze maatschappij en dit baart mij zorgen.

Nu ik schrijver ben, probeer ik met mijn boeken lezers te bereiken. Dat is misschien een wat passievere manier om hieraan mee te werken, omdat ik geen les meer geef in leren lezen. Maar het is een manier om toch ook een steentje bij te dragen, want boeken lezen is belangrijk. Ik hoop dan ook dat lezers die mijn boeken oppakken er iets aan hebben, al was het alleen maar om weer een paar nieuwe woorden te leren en daarmee de woordenschat te verbeteren. Het plezier in lezen is ook belangrijk om het vaker te willen doen, daar hoop ik eveneens aan bij te dragen, als is het niveau van mijn verhalen misschien een flinke uitdaging voor laaggeletterden. Maar zonder uitdaging geen groei.

Star Trek dag

Ik zag dat Star Trek vandaag 56 jaar bestaat. Wauw! Dat betekent dat ik al vanaf mijn tiende jaar met Star Trek in aanraking ben gekomen. Dat is dus eigenlijk vanaf 1966 toen ik ook The Thunderbirds ontdekte. Ik heb er geen seconde spijt van met deze serie in aanraking te zijn gekomen, want Star Trek heeft mijn wereld enorm verrijkt. Misschien komt het zelfs hierdoor dat ik mijn grenzen heb verlegd naar het grenzeloze universum. Door Star Trek ben ik misschien wel de vrijbuiter geworden die strijdt voor het recht om te mogen bestaan. Ik denk dat ik zelfs kan zeggen dat Star Trek een hele grote invloed heeft gehad op mijn motivatie om science fiction te willen schrijven. Maar niet alleen science fiction. Een ander tak van het fantastische genre die erbij gekomen is (vermoedelijk heeft Star Wars daar een grote invloed op gehad, maar ook sprookjes, fantasyverhalen en RPG spellen) is natuurlijk fantasy. Hoewel ik mijn verhalen meestal in een moderne wereld af laat spelen, ben ik vooral gefascineerd door magie, als onderdeel van een wereldbouw met allerlei culturele en andere aspecten.

In de diepten van de koude oorlog liet Amerika een profeet komen. Hij sprak niet over religieuze teksten en verdoemenis, maar gaf ons in plaats daarvan een toekomstvisie die zo hoopvol, zo dwingend is, dat het sindsdien onuitwisbaar de verbeelding van de mensheid heeft getekend. Star Trek dag viert die visie en de man die deze had: Gene Roddenberry.

Af en toe is het fijn om een serie van Star Trek te bekijken op een streamingsdienst van de tv. Dat heb ik het afgelopen paar jaar gedaan met Star Trek de originele serie, Star Trek Enterprise, Deep Space Nine, Voyager, The Next Generation en met de nieuwste Star Trek films. Het is echt genieten om daarnaar te kunnen kijken.

Evenementen in dit najaar

Uitgeverij Zilverspoor/Zilverbron staat ook dit najaar weer op festivals. Er moest onder de auteurs geloot worden om te bepalen wie er waaraan mee kan doen en daarom sta ik van de vier plaatsen op twee van de bovenstaande festivals.

Ik doe mee aan Elfia Arcen en eindelijk mag ik ook eens mee naar België en kom ik voor de eerste keer in de Expohallen van FACTS in Gent te staan. Nogal ver van huis, maar daarom heb ik er een soort vakantiedagen van gemaakt.

Behalve naar de festivals ga ik naar de prijsuitreiking van de manuscriptenwedstrijd van Zilverspoor in Naaldwijk. Natuurlijk ben ik reuze nieuwsgierig wie deze wedstrijd heeft gewonnen en op welke plaats mijn eigen manuscript geëindigd is. Het is trouwens ook leuk dat er workshops te volgen zijn en dat er een leuke middag wordt georganiseerd, waarop ik andere deelnemers kan ontmoeten en over mijn passie kan spreken. Ik heb er zin in.

Wat is er van Johanna Lime te koop op Elfia Arcen?

Dit zijn de boeken van Johanna Lime die inmiddels zijn uitgebracht bij Zilverbron. Ze zullen te koop zijn op de festivals waar ik sta.

Goed nieuws

In de afgelopen week kreeg ik van Tamara Geraeds te horen dat zij door uitgeverij Zilverbron gevraagd is om de redactie van boek 3 van Interplanetair te doen. Leuk! Zij was ook mijn redactrice bij Geestenpoort en Schakelmagie kan dan vermoedelijk volgens de planning echt begin 2023 uitkomen. De redactierondes beginnen eind september en lopen door tot eind december. Ook iets om naar uit te kijken. Ik bloei weer helemaal op!

Bezigheden

Behalve dat dit goede nieuws er is, ben ik bezig aan mijn volgende serie, Magische Alliantie. Ik neem er de tijd voor om de wereldbouw, het magiesysteem en de personages eerst heel goed uit te werken en heb nog wat achterstallig onderhoud aan wat eraan voorafging. Voor Schimmenschuw, De vergeten vloek en Interplanetair heb ik bijvoorbeeld niet zoveel tekeningen gemaakt die bij de wereldbouw passen. Al had ik er wel schema’s, een codex in Excel en uitgewerkte lijsten van wezens en personages voor gemaakt, maar de plaatjes daarvoor kwamen ergens anders vandaan. Ik wilde nu eindelijk weleens zelf mijn personages tekenen en ook kaarten van de magiespreuken maken, die ik in de loop van de schrijfjaren heb bedacht. Als het lukt maak ik er een naslagwerk van voor mijn wereld, al was het maar voor mezelf, als ondersteuning bij het schrijven.

Onder een andere pet ben ik natuurlijk ook nog steeds jurylid bij Waterloper en komt ronde drie er al snel weer aan. Dus daarvoor moet ik ook weer aan de bak.

Het geeft niet dat er van alles gebeurt, dat werkt bij mij juist goed. Ik verwacht dat ik in november sowieso wel verder kan schrijven aan versie 1a van boek 1 van Magische Alliantie, tijdens de NaNoWriMo maand. Als dat lukt zit ik nog steeds op schema en heb ik nog de tijd voor een paar herschrijfrondes daarna. Wanneer ik de (grotere en nieuwere) wereld goed heb uitgedacht verwacht ik ook sneller te kunnen plotten en schrijven, want als ik organisch begin loop ik meestal ergens in het verhaal helemaal vast. Dan kost het juist meer tijd om daar weer uit te komen en moeten de dingen soms helemaal opnieuw. Dus maar beter een goede voorbereiding en dan doorwerken tot het verhaal er helemaal zal staan.

Groeten van Johanna Lime

September – Lees-een-nieuw-boek-maand

On 1 september 202227 augustus 2022 door johannalimeinInformatie

1 september 2022

Deze keer weer eens wat anders. Volgens “Days of the Year” is September dé maand om een nieuw boek te lezen. Dat vind ik als schrijver natuurlijk leuk, dus daarom ga ik er hier op in.

Leen een boek uit de bibliotheek, word lid van een boeken-leesclub, doe mee aan een leesuitdaging, zoals de jaarlijkse Reading Challenges op Hebban en Goodreads, doneer oude boeken aan een Minibieb en koop nieuwe boeken in boekhandels en op Festivals en beurzen, zodat je kunt verdwalen in hele nieuwe werelden tussen de pagina’s van een gloednieuw boek of een gloednieuw deel van een serie boeken.

Feiten
Wanneer is het? Elke maand september (maar je zou kunnen overwegen dit elke maand te doen, zoals ik. Dan vul je bij de Reading Challenge 12 boeken per jaar in)
Waar valt het onder? Hobby’s en activiteiten (Zeker bij activiteiten als je bij ieder boek dat je leest ook een recensie achterlaat)
Hoe wordt het ingedeeld? Bij lezen en schrijven.
Wat is de hashtag? #ReadANewBookMonth

Wat missen we als we niet zouden lezen?
Volgens Jojen: “Een lezer leeft duizend levens voordat hij sterft. De mens die nooit leest, leeft er maar één.”

Of zoals George R.R. Martin van “Een dans met draken” het verwoordt: “Wanneer iemand de pagina’s van een nieuw boek opent, kan hij gemakkelijk worden meegesleept in een heerlijke wereld van unieke en interessante personages en verhalen, of misschien gewoon boeiende informatie. De beste boeken, zelfs educatieve, leiden de lezer door een verhaal dat zich opbouwt en de visie deelt van iets dat de auteur wilde delen met de mensen van de wereld.

Read A New Book Month is de perfecte gelegenheid om die roman op te pakken die je van plan was te gaan lezen, die doe-het-zelfhandleiding die je hebt gekocht om aan dat project te werken maar nooit echt hebt gelezen, of zelfs een technische handleiding om te helpen bij het begrijpen van een nieuwe stuk machine.”

En wat ik zelf vind: Het is nooit te laat om de magie van taal en lezen te vieren. Doe dus mee aan “Lees-een-nieuw-boek-maand”. Ieder woord heeft betekenis, door je mee te laten nemen door verhalen en taal leer je de kosmos (de binnen- en buitenwereld) beter kennen.

Geschiedenis van Lees-een-nieuw-boek-maand

Boeken zijn een bewijs van de verspreiding van kennis, het delen van verhalen en de verruiming van de geest door deze ideeën vast te leggen en door te geven via een geschreven medium. Eeuwenlang zijn ze voor mensen van vitaal belang geweest om hun geest tot buiten de fysieke ruimte en tijd uit te breiden.

Door de gedachten, ideeën en verbeeldingen van auteurs op te schrijven en door te geven aan lezers, studenten en filosofen, hebben mensen het vermogen ontwikkeld om hun eigen gedachten te delen en te verspreiden door ze op papier te zetten zodat anderen ze kunnen lezen.

Het eerste geschreven woord zou verschenen zijn in 3400 voor Christus. Het eerste verhaal was Het Gilgamesj-epos, een verhaal van de gelijknamige heerser van de Soemerische stadstaat Uruk, die regeerde tussen 2700-2500 voor Christus. Dit verhaal wordt verteld in een mythologische stijl.

Hoewel dit eerste verhaal op kleitabletten werd geschreven lang voordat het gemakkelijkere medium papier werd uitgevonden, kwalificeerde het niettemin als een boek. Natuurlijk is de definitie van wat een boek is, in de loop der jaren veranderd, en omvat alles van bastpagina’s die op verschillende manieren bij elkaar worden gehouden, tot opgerolde pagina’s van papyrus en gemoderniseerde boeken die meer lijken op degene waarmee mensen tegenwoordig het meest mee bekend zijn.

De Lees-een-nieuw-boek-maand, september, moedigt iedereen (zowel ouderen, volwassenen, jongvolwassenen en kinderen) aan om zoveel mogelijk boeken te lezen in hun leven, om nieuwe dingen te leren, om creatieve levens te leiden en om hun geest open te stellen voor nieuwe vormen van filosofie en voor nieuwe mogelijkheden. Het is duidelijk dat september niet de enige maand is waarin mensen nieuwe boeken zouden moeten lezen, maar hopelijk zal dit het begin zijn van een dorst naar kennis en vreugde die tussen de pagina’s van een boek verborgen zitten en door het lezen daaruit tevoorschijn kunnen komen.

Hoe vier je de Lees-een-nieuw-boek-maand?

Lezen is leuk en nieuwe boeken zijn veelbelovend voor allerlei soorten van kennis en avontuur. Probeer eens een nieuw boek en vier de liefde voor het lezen met vrienden en familie en op sociale media. Er zijn op Facebook bijvoorbeeld ook veel lezersgroepen te vinden.

Een nieuw boek lezen? Ja, natuurlijk!

Het vieren van Read A New Book Month moedigt mensen over de hele wereld aan om eens een nieuw boek lezen. Sommige mensen vinden dit doel misschien niet zo ambitieus. Er zijn lezers die soms meer dan honderd boeken per jaar lezen. Dus in plaats van slechts één nieuw boek te lezen, kun je misschien proberen om elke maand een nieuw boek te lezen, of elke week. Toch is het een goed idee om in september te beginnen en vanaf nu het plezier in lezen vast te houden.

Dik of dun. Fictie of non-fictie. Kookboeken of filosofieboeken. Leerboeken of hobbyboeken, het maakt niet echt uit. Als het maar een boek is en het ook daadwerkelijk wordt gelezen!

Veel gestelde vragen over boeken lezen maand

Hoelang duurt het om een boek te lezen?

Afhankelijk van hoe je leest en welk boek het is, kan het slechts een paar uur duren om een boek te lezen of 15-20 uur (voor 500+ pagina’s). Dus een nieuw boek lezen in een maand zou vrij eenvoudig moeten zijn! Ik denk zelf ook dat het een kwestie is van doen, en als boeken je goede leeservaringen geven ben je eerder geneigd weer een nieuw boek te proberen, dan wanneer je ze verplicht moet lezen zoals bijvoorbeeld voor je literatuurlijst van school. Het gaat in deze maand dan ook speciaal over boeken die je aanspreken en waar je zelf interesse voor hebt.

Hoe maken boeken je slimmer?

Boeken helpen niet alleen om iemands woordenschat en kennis te vergroten, ze stellen mensen bloot aan nieuwe ideeën, voeden de verbeelding, vergroten empathie (inlevingsvermogen) en verbeteren zelfs de gezondheid van de hersenen!

Wat zijn goede boeken om te lezen?

Zowat elk boekgenre is goed om te lezen, zolang de lezer het maar interessant vindt. Of je nu belangstelling hebt voor romantiek, geschiedenis, wetenschap, literatuur, mysteries, thrillers, fantasy, sciencefiction, horror, een verzameling korte verhalen, kinderboeken of wat al niet meer. Een boek kan je ontspanning geven, even weg uit de alledaagse sleur, nieuwe kennis, nieuwe inzichten in de wereld om je heen. Als het dat doet is het een goed boek. Het verrijkt je leven of neemt je een poosje mee op een reis door de verbeelding.

Mijn aanraders van boeken die ik (met één boek per maand) de afgelopen jaren gelezen heb.

Ik lees de laatste jaren vooral boeken uit het genre waarin ik schrijf: fantasy, science fiction en soms wat horror- of thrillerachtigs. Bovendien bestudeer ik boeken over schrijven en probeer ik wat ik daaruit aan kennis opdoe mee te nemen voor mijn eigen verhalen. Hieronder zal ik vijf voorbeelden geven van boeken waar ik heel erg van heb genoten.

Recensies die ik van deze boeken heb geschreven vind je hier: https://marjoheijkoop.wordpress.com/category/boekrecensies-door-marjo/

Daar staat een hele lijst van de boeken die ik de afgelopen tien jaar ongeveer heb gelezen.

Dit zijn mijn eigen boeken (het derde deel van trilogie Interplanetair is voor 2023 gepland).

Ik schrijf een combinatie van fantasy en sciencefiction die je science fantasy zou kunnen noemen omdat het fantasy is in een verbeeldingswereld met meerdere planeten en wezens waarbij er ook ruimtevaart en andere technische mogelijkheden worden benut. Qua tijd liggen mijn verhaal een klein stukje in de toekomst. Het is fantasy omdat er koningen en koninginnen zijn, goden, draken en andere Avatars en omdat er magie wordt gebruikt.

Mijn boek De twaalfde Saturnusmaan is semi-autobiografisch en gaat onder andere ook over aliens.

Lees je graag fantasy, sciencefiction of horror?

Kijk dan eens op de website van Zilverspoor (waar de meeste van mijn boeken ook te vinden zijn) https://www.artbooksshop.com/

Veel leesplezier in september, of veel succes met iets nieuws aan kennis opdoen.

Groeten van Johanna Lime

Paperback Boekendag vieren

On 30 juli 202230 juli 2022 door johannalimeinInformatie2 reacties

30 juli 2022

Vroeger werden er alleen maar boeken verkocht met zware houten omslagen en een gestikte rug, ze hadden ook veelal leren omslagen. Deze boeken zagen er aantrekkelijk uit, maar waren ook erg… erg… zwaar, en meestal ook nogal prijzig.

In de 19e eeuw ontstond de paperback, die zorgde voor een andere techniek om het drukken en uitgeven van boeken te verbeteren. Paperbacks waren lichter en minder duur om te produceren. Ze konden door hun formaat ook makkelijker worden meegenomen, een mooie manier om je favoriete boek aan een ander te laten zien.

Op 30 juli is het Paperback Boekendag en op deze dag van het jaar wordt tegenwoordig de creatie van deze nieuwe vorm van boeken gevierd, en natuurlijk van de massa mensen voor wie het lezen van boeken beter toegankelijk werd, zodat zij die handige paperbacks ook gingen lezen.

Meer informatie over Paperback Boekendag

Een paperback wordt ook wel aangeduid als een soft cover. Dit is een type boek dat wordt gekenmerkt door een kartonnen omslag of een omslag van dikker papier. De pagina’s worden meestal bij elkaar gehouden met behulp van lijm, in plaats van nietjes of draden. Het tegenovergestelde van dit type boek is een boek met harde kaft.

Paperbacks zijn gebonden met karton dat is bedekt met een dun laagje plastic. Er kunnen verschillende diktes en soorten papier worden gebruikt voor de pagina’s in het boek. Sommige van de beste boeken zijn tegenwoordig paperbacks. Een uitgever zal meestal paperbacks maken omdat ze goedkoper zijn.

Geschiedenis van Paperback Boekendag

Een van de dingen die ertoe leidden dat lichtere boeken werden ontwikkeld, was het lezen in de trein. De spoorlijn is en blijft vaak een snelle manier van reizen, waarbij je zittend in een coupé ontspannen een boek kunt lezen.

Hoewel boeken een prima manier waren om de tijd mee door te brengen, waren ze vroeger erg duur en behoorlijk groot en zwaar, waardoor ze nogal onhandig waren om onderweg te lezen. Daarom waren de eerste paperbacks gericht op treinreizigers.

Sinds die tijd zijn paperbacks steeds populairder geworden vanwege zowel hun gereduceerde prijs als hun draagbaarheid. De moderne ontwikkelingen van tegenwoordig hebben een nog lichtere variatie van het boek opgeleverd. Er is nu ook een digitale vorm van lezen bijgekomen, doordat er tegenwoordig ook e-books zijn die op een e-reader of een smartphone gezet kunnen worden. Toch blijft voor sommige lezers niets zo bevredigend als een papieren boek in je handen houden, de pagina’s om kunnen slaan en het boek kunnen voelen en ruiken. Paperback Boekendag eert en verheerlijkt de praktijk van het comfortabele en ontspannen lezen, het genieten van een goed boek.

Paperback Boekendag wordt gevierd als de verjaardag van de datum waarop de eerste Penguin-paperback in 1935 in Engeland werd gepubliceerd. Maar ook voor 1935 bestonden er al paperbacks. Ze waren echter erg goedkoop en van slechte kwaliteit. De paperback-revolutie werd door Sir Allen gestart onder de naam Penguin. Boeken van Ernest Hemingway tot Agatha Christie kwamen bij Penguin uit.

Ik herinner me uit de jaren 1960-1980 nog wel de Penguin paperbacks, en ook de Bruna zwarte beertjes boeken en de Prisma pockets die in Nederland op de markt kwamen. Sinds die tijd heeft de paperback naar mijn idee een hele ontwikkeling meegemaakt. De Prisma pockets bezaten slechts een beperkt aantal pagina’s en ze waren wel heel erg zakformaat.

Mijn boeken van aquaZZ en Zilverbron hebben ongeveer het formaat van A5, de lay-out van de tekst lijkt meer op de oude boeken van vroeger en ze hebben ook meer pagina’s dan Bruna zwarte beertjes pocketboekjes of paperbacks uit bijvoorbeeld een Bouquetreeks van toen ik tiener was. Pasgeleden las ik ergens dat om het sciencefictionverhaal in het pocketformaat te laten passen, het bij de vertaling naar het Nederlands een heel stuk werd ingekort. Gelukkig gebeurt dat met mijn boeken niet en kunnen ze gewoon 358 of 477 pagina’s dik zijn. De laatste tijd is het zelfs mogelijk om tot 800 pagina’s te drukken. Ook het proces van paperbacks wordt steeds verbeterd.

Het gebruik van e-books speelt in op het gemak van het aanpassen van de lettergrootte en het niet hoeven te sjouwen met een boek. Het is misschien beter voor de natuur en kost minder bomen, hoewel een e-reader of een smartphone natuurlijk weer op een andere manier een aanslag is voor energie en milieu. Ik denk dat ieder voor zich wel kan bepalen wat voor medium hij of zij het liefst gebruikt. Uiteindelijk gaat het erom dat de verhalen bij de lezers komen en dat er nog steeds gelezen kan worden. Een behoefte van de mens die hopelijk nooit stopt omdat verhalen bijdragen aan het begrip van de wereld rondom ons, ze zetten ons aan het denken over ons bestaan en allerlei zaken die daarmee te maken hebben.

Hoe Paperback Boekendag te vieren?

De beste manier om Paperback Boekendag te vieren, is door het lezen van je favoriete paperbacks. Als het een tijdje geleden is dat je een echt boek hebt gekocht, is dit je kans om dat te doen. Ga eropuit en vind een exemplaar in je favoriete genre, of geef een paperback cadeau aan een vriend.

Als je dan na je tocht langs (online)boekenwinkels te hebben gemaakt en je de collecties hebt bekeken, is het tijd om een keuze te maken uit je boekenkast. Paperback Boekendag herinnert aan al die rustige dagen die besteed werden aan het lezen van een boek, lekker binnen zitten en wegdromen in een andere wereld terwijl de regendruppels langs de ruiten liepen.

Een andere manier om Paperback Boekendag te vieren, is door aan je eigen boek te beginnen. Als je al geruime tijd je eigen boek wilt schrijven, is dit de perfecte gelegenheid om dat te doen! Ze zeggen vaak dat beginnen het moeilijkste is. Denk eraan dat je niet direct een bestseller hoeft te schrijven. Je zou bijvoorbeeld kunnen beginnen met het schrijven van je eigen dagboek. Dit is een goede manier om aan het eind van de dag je gedachten neer te zetten. Dit kan zelfs een ontspannende oefening zijn, waardoor je beter slaapt omdat je minder stress ervaart.