2 juli 2020
Het vierde blog voor ‘Limeschrift’, in een serie van twintig blogs over schrijven.
De kracht van mythologische verbeelding.
Vandaag gaat het over het onderwerp van dit plaatje.
DE REIS VAN DE HELD.
In 1990 was er op de televisie een Teleac-cursus te zien met de titel ‘Mythen & Bewustzijn’, waarin Bill Moyers in acht afleveringen een hoogleraar in de mythologie, Joseph Campbell, interviewde. Ik was gefascineerd, want deze afleveringen gingen over het avontuur van de held (het heldenverhaal), de boodschap van de mythen (veranderende tijden), de eerste verhalenvertellers (primitieve samenlevingen en de moderne wereld), opoffering en gelukzaligheid (dood en wedergeboorte en een plekje om je creativiteit en je gevoelens in kwijt te kunnen), liefde en de godin (romantische liefde en de liefde tot god) en maskers van de eeuwigheid (over god, geloof en eeuwigheid). Deze cursus kwam precies op het juiste moment, omdat ik zoekende was en allerlei onderwerpen rond deze thema’s bestudeerde. Sindsdien zijn de inzichten van Joseph Campbell mij zeer dierbaar. Hij liet mij zien waarom ik zo geïnteresseerd was in grotere verbanden in de wereld, in de verschillende mythologische verhalen met hun vele goden en in andere wereldreligies dan die waar ik mee was opgegroeid, in de betekenis van symbolen en de ontstaansgeschiedenissen van het leven en de verschillende beschavingen op aarde.
Joseph Campbell maakte een studie van alle culturen op aarde en vond veel overeenkomsten, ook bij verschillende continenten die onafhankelijk van elkaar ontwikkeld waren. Hij schreef het boek ‘The Hero with a Thousand Faces’ waarin een bepaalde reeks typische heldendaden onderkend worden, die ten grondslag ligt aan verhalen uit de hele wereld en verschillende perioden uit onze geschiedenis.
De reis van de held is voor veel verhalen uit de wereldliteratuur een archetypisch model. De held of heldin in deze verhalen heeft iets gevonden of gedaan dat buiten het normale bereik van prestatie of ervaring ligt, heeft iets bereikt dat groter dan zichzelf is. Hij heeft zijn eigen beperkingen overwonnen of een eigenschap van zichzelf blootgelegd die hij nog niet kende.
Campbell ontdekte zeventien stappen in zo’n verhaal, maar in het kort komt het erop neer dat de held vanuit zijn veilige thuisomgeving in een allesbeslissende crisis belandt, waar hij uiteindelijk getransformeerd uit komt. Dit is een model dat door verhalenvertellers tot op de dag van vandaag nog steeds wordt gebruikt, al verschilt het aantal stappen veelal per verhaal of auteur.
Als voorbeeld voor de indeling van zo’n verhaal, kun je de volgende twaalf onderdelen onderscheiden, die vaak worden gebruikt:
BEGIN
- De situatie thuis
(Je leert de hoofdpersoon kennen, waarmee je je kunt identificeren, in de comfortabele thuissituatie)
- De oproep voor avontuur
(De hoofdpersoon heeft een behoefte, wens of gevoel of ondervindt een probleem dat moet worden opgelost)
- De weigering om aan de oproep gevolg te geven
(De hoofdpersoon wil eigenlijk niet uit zijn comfortabele omgeving weg)
- Het ontmoeten van de mentor
(Er komt een ander in beeld, die ervoor zorgt dat hij toch tot actie overgaat)
- De drempel over stappen
(Ze vertrekken en belanden in een onbekende situatie, heel anders dan de thuissituatie)
MIDDEN
- Beproevingen, uitdagingen en verleidingen
(Er zijn beproevingen, uitdagingen en verleidingen, de hoofdpersoon leert om te gaan met de nieuwe wereld)
- De donkerste diepte
(Het dieptepunt wordt bereikt, er moeten grote problemen worden overwonnen)
- De grote slag
(Om iets te kunnen veranderen moet er een grote prijs betaald worden)
- Overwinning en beloning
(Het doel wordt bereikt na een belangrijke test)
- Transformatie
(De hoofdpersoon is door alle ontwikkelingen veranderd)
EINDE
- Het hoofdpersonage komt weer thuis.
(Terug in de bekende omgeving)
- De rust keert terug.
(Ze zijn weer thuis, maar door wat ze hebben meegemaakt zijn ze wel veranderd ten opzichte van de beginsituatie).
UNIVERSELE THEMA’S
Universele thema’s zijn tijdloos en voegen zich naar de cultuur. Ze leren je iets over je eigen leven. Verhalen waarin universele thema’s voorkomen hebben te maken met verschillende levensfasen die mensen doormaken, met de erkenning van nieuwe rollen, het aannemen van een nieuwe verantwoordelijkheid. Dat mensen van heldenverhalen houden, heeft te maken met het feit dat ieder mensenleven de weg van de held doormaakt. Iedere geboorte is op zich een heldendaad. Komen er koningen en koninginnen in verhalen voor, dan beziet de lezer die niet als persoonlijkheden. De lezer beziet ze in de mythologische rol die ze in een verhaal innemen, als vertegenwoordigers van hun ambt. En zo zijn er meer metaforen en symbolen die in verhalen worden gebruikt. De kunst voor een schrijver is, om nieuwe ontwikkelingen in de wereld om te zetten naar een mythologie die iedereen kan verstaan.
Star Wars (A New Hope) had bijvoorbeeld een geldig mythologisch perspectief. Het toont de staat als een machine en vraagt: ‘Zal de machine de menselijkheid vermalen of deze dienen?’ Menselijkheid komt niet uit een machine, maar uit het hart. Als Luke Skywalker zijn vader ontmaskert, neemt hij hem de rol van de machine af die de vader speelde. De vader stond voor de macht, de rol van de Staat.
Het is de uitdaging voor nieuwe schrijvers om meer verhalen vanuit een mythologisch perspectief te schrijven, waarin de moderne mens zichzelf herkent.
Vandaag tot zover. Volgende keer een nieuwe blog over schrijven.
Het kan ook zijn dat ik het dan over lezen doe, want daar heb ik ook een serie ideeën voor bedacht. Volg Johanna Lime en je ziet het vanzelf verschijnen.
Het is leuk om reacties op dit blog te krijgen, dus als je tot zover gekomen bent, laat dan weten wat je hiervan vond. Dat kan ook goed in de opmerkingen op Facebook.
Alvast bedankt daarvoor,
Groeten van Johanna Lime
Johanna Lime 